Hanes Dyffryn Dulas
Rydym yn casglu delweddau, recordiadau a dogfennau i ddal pob agwedd ar fywyd yn y dyffryn cyn, yn ystod ac ar ôl y diwydiant llechi.
Gwybodaeth am y Brosiect
Mae Dyffryn Dulas yn adlewyrchu’r newidiadau enfawr a sydyn a ddigwyddodd ledled y wlad yn ystod y bedwaredd ganrif ar bymtheg; newidiadau a effeithiodd yn fawr ar strwythurau economaidd a chymdeithasol llawer o drefi, pentrefi ac ardaloedd gwledig. Nodweddwyd y newidiadau hyn gan symudiadau mawr yn y boblogaeth, o hen ardaloedd sefydlog i ardaloedd o hyfywedd a photensial economaidd newydd.
Mae newid yn cael ei adlewyrchu mewn sawl ffordd. Nod y prosiect hwn yw dwyn ynghyd casgliad o ddelweddau, recordiadau a dogfennau i ddal pob agwedd ar fywyd yn y dyffryn cyn, yn ystod ac ar ôl y diwydiant llechi.
Hanes
Hyd at ddechrau’r bedwaredd ganrif ar bymtheg, ychydig o newid a fu ym mywyd economaidd a chymdeithasol Cymru – roedd economi’r wlad wedi’i chanoli ar ffermio, ac arweiniodd absenoldeb cyfathrebu hawdd at batrymau o fwy neu lai hunangynhaliol. , pentrefi anghysbell, digyfnewid, setlo mewn trefn a oedd yn ddiamryw o flwyddyn i flwyddyn, o genhedlaeth i genhedlaeth.
Fodd bynnag, yn ystod y bedwaredd ganrif ar bymtheg, a chyda sydynrwydd dramatig, newidiwyd hyn i gyd. Amharwyd ar y patrymau hynafol gydag adeiladu ffyrdd a rheilffyrdd yn arwain at ymddangosiad diwydiannau heblaw’r patrwm ffermio traddodiadol.
Ymunwch!
Rydym yn croesawu eich cymorth gyda’r prosiect hwn.
Os oes gennych unrhyw ddeunydd hanesyddol newydd – ffotograffau, dogfennau, mapiau ac ati i’w rhannu, anfonwch atom. Byddem wrth ein bodd yn ychwanegu hwn at y wefan.
Chwareli
Mae chwarela llechi yn gyffredinol wedi bod yn digwydd ers oes Elisabethaidd yn ardal Dyffryn Dulas mae sôn am chwarela mor gynnar â 1500 yng nghyffiniau Aberllefenni. Mae’n debygol mai ar raddfa fechan y bu chwarela yn y dyddiau cynnar hyn gan unigolion gyda phobl yn echdynnu llechi o frigiadau ar eu tir eu hunain i gyflenwi eu hanghenion eu hunain, gyda dim ond y cerrig arwyneb garw yn cael eu cloddio. Roedd diffyg unrhyw fath o gludiant gwirioneddol yn atal symud llechi dros unrhyw bellter sylweddol ac roedd y dulliau echdynnu yn amrwd ac yn wastraffus. Fodd bynnag, wrth i’r chwyldro diwydiannol ysgubo’r wlad, cynyddodd y galw am lechi, sefydlwyd chwareli a dechreuodd y diwydiant dyfu mewn pwysigrwydd yn yr ardal.
Daeth newidiadau i’r patrymau anheddu mewn mannau megis Corris, Corris Uchaf, Aberllefenni a Cheinws, gyda chymorth a chyflymu gan ddatblygiad mewn dulliau cyfathrebu a thrafnidiaeth. Tyfodd pwysigrwydd y diwydiant llechi yn ystod y cyfnod hwn a chyrhaeddodd ei anterth rhwng 1850 a 1900.
Arweiniodd y cynnydd yn y boblogaeth at alw am dai, ac am lechi, y deunydd toi cyffredinol oedd yn cael ei ddefnyddio ar y pryd. Roedd Dyffryn Dulas, ynghyd ag ardaloedd eraill sy’n gyfoethog o ran llechi, wedi elwa ac yn mynd trwy drawsnewidiad o bentrefi tawel, cysglyd i drefgordd ffyniannus a oedd yn ehangu.
Addysg
Adloniant
Crefydd
Disgrifiad o’r Ardal
Ffordd, Rheilffyrdd a Tramffyrdd
Institiwt Corris
Adeiladau yr Ardal
Diwydiannau Eraill
Pobl o’r Ardal
